Po wielkiej przerwie wracam do was z ciekawym tematem, ponieważ w dniu dzisiejszym chciałbym przedstawić jakże ważną dla nas wszystkich Polaków na Filipinach Osobę. Dzisiaj specjalnie dla Was mam okazję przeprowadzić chyba pierwszy w historii wywiad z Ambasadorem na Filipinach. Jarosław Szczepankiewicz bo to o nim mowa oficjalnie sprawuję tą funkcję od 2018 roku i dzisiaj przybliżę wam jego postać, zapraszam do czytania i jeżeli macie jakieś dodatkowe pytania proszę je zostawić w komentarzach. Zaczynamy!
Rafał: Po pierwsze to bardzo chciałem podziękować za poświęcenie mi czasu i zgodę na przeprowadzenie tego wywiadu. Zdaję sobie sprawę, że jest Pan bardzo zajęty, ale pomimo tego znalazł Pan czas dla mnie.
Odp. To ja dziękuję bardzo za zaproszenie do rozmowy.
Rafał: Może zacznijmy od początku, jak to się stało, że został Pan Ambasadorem akurat na Filipinach?
Odp. Nie jestem formalnie ambasadorem pełnomocnym i nadzwyczajnym, ale ambasadorem desygnowanym, czyli nie złożyłem listów uwierzytelniających na ręce prezydenta Republiki Filipin. Pełnię funkcję chargé d’affaires ad interim RP w Manili. Dlaczego Filipiny? Kraje egzotyczne od dzieciństwa mnie fascynowały. Będąc dzieckiem mieszkając nad morzem, w portowym Gdańsku, tęsknym wzrokiem odprowadzałem znikające za horyzontem statki i marzyłem o tym, żeby zostać marynarzem. Chęć poznawania innych krajów i kultur miała wpływ na to, że zostałem indologiem, a właściwie historykiem filozofii indyjskiej i na to, że podjąłem pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Chęć podejmowania ryzyka sprawiła, że wyzwania organizacyjne, proceduralne i infrastrukturalne przy zabudowie i technicznym wyposażeniu urzędu ambasady RP w Manili nie przeraziły mnie. Miałem już podobne doświadczenia z budową polskiej ambasady w Addis Abebie, w Etiopii.
Rafał: Czy uważa Pan, że Filipiny znacząco się różnią kulturowo od innych krajów azjatyckich?
Odp. Filipiny mają wspólne cechy ze swoim bezpośredniemu azjatyckim otoczeniem. Filipińczycy, jak większość Azjatów, są społeczeństwem wspólnotowym, rodzinnym. Jednym z fundamentów wszystkich takich społeczeństw jest potrzeba solidarności i współpracy. Rola rodziny, klanu, jak i innych społeczności, jest widoczna w życiu społecznym oraz przy specjalnych okazjach. Nie twierdzę, że w filipińskim społeczeństwie nie ma miejsca na indywidualizm, wręcz przeciwnie, jest, ale chciałbym tu podkreślić wagę pojęcia „wspólnoty”. W kulturach wspólnotowych występuje tendencja do stosowania innych standardów moralnych wobec członków swojej grupy a innych wobec osób z innej grupy. Jeśli jesteś z tej samej rodziny, klanu, miejscowości, co urzędnik, to możesz być pewien, że twoja sprawa zostanie załatwiona w urzędzie szybciej.
Filipińczycy, podobnie jak inni Azjaci, przestrzegają hierarchiczności. Mówienie tego, co się myśli, „stawianie się” i rzucanie wyzwania autorytetom nie jest pochwalane. W tej kulturze unika się bezpośredniej konfrontacji z kimś, kto jest wyżej w hierarchii, a więc często słyszymy odpowiedzi na „tak” bez względu na treść pytania lub polecenia.
Jak większość Azjatów, Filipińczycy mają dużą tolerancję wobec niepewności i niejasności, a więc nie dążą do ich zminimalizowania poprzez prawo i reguły, środki bezpieczeństwa, jak Europejczycy. Praktyka się dla nich bardziej liczy niż zasady, a odstępstwa od norm są łatwo tolerowane.
Powiedzenie, że historia Filipin to „trzysta lat klasztoru i pięćdziesiąt lat Hollywood” dobrze podsumowuje podstawy kulturowej różnicy Filipińczyków od pozostałych Azjatów. Filipińczycy posiedli niezwykłą umiejętność asymilacji narzucanych przez kolonistów i okupantów kultur zostając przy tym Filipińczykami. Kultury te stały się nieodłączną częścią ich tożsamości.
Rafał: Co Ambasador Polski robi w wolnym czasie na Filipinach ?? Czy ma Pan jakieś hobby które może nam zdradzić?
Odp. W wolnych czasie, po pracy, odbywam głównie podróże myślowe po Filipinach czytając książki, zbierając informacje do publikacji o Polakach na Filipinach i marzę o tym, żeby pojechać na tę jedyną wymarzoną filipińską wyspę, którą zwiedzę inaczej niż typowy turysta, bo od wybrzeża do wybrzeża, samochodem, rowerem, na piechotę, łodzią i, co najważniejsze, nurkując. Każda wyspa ma swoje tajemne serce, swoje ukryte wysepki niezwykłości. Chciałbym częściej podróżować po Filipinach, przecież tu jest ponad 7100 wysp! Może któregoś dnia i ty Rafale pokażesz mi tajemnice swojego Negros, gdzie mieszkasz? Sama Manila, często ignorowana przez turystów szukających tylko „Sun, Sea and Sand”, to dla mnie niezwykła okazja tropienia śladów przedwojennej Manili, kiedy miasto było cudowną mieszanką kultur, wypełnioną majestatycznymi modernistycznymi budynkami, parkami i szerokimi bulwarami. Manilczycy z taką samą swobodą tańczyli wtedy tango, flamenco, waltza i balinese.
Rafał: Jakie były Pana największe obawy przez objęciem tego stanowiska?
Odp. Po pierwsze to było pytanie „Od czego zacząć?” To był „syndrom pustej kartki”. Potem było łatwiej: Jak zdobyć telefon komórkowy i filipiński numer, kiedy mieszka się w hotelu (a trzeba mieć stałe zamieszkanie)? Jak otworzyć konto bankowe Ambasady, kiedy nie ma się stałego adresu i numeru telefonu? etc. Tysiące problemów do rozwiązania bez znajomości ludzi i reguł, też niepisanych, rządzących krajem.
Rafał: Co najbardziej się Panu podoba a co szokuje w filipińskiej kulturze?
Odp. Urzeka mnie pozytywne nastawienie do życia, uśmiech na ulicy, śpiew w pracy, grzeczność w restauracji, roztańczenie Filipińczyków. Dziwi mnie słaba znajomość własnej historii i, co się z tym wiąże, trudności w określeniu swojej tożsamości narodowej.
Rafał: Czy poznał Pan już na własnej skórze określenie „Czas po filipińsku” Czyli brak dotrzymywania terminu umówionych spotkań?
Odp. Nigdy mi się nie zdarzyło, żeby ktoś spóźnił się na spotkanie ze mną. To chyba kwestia szczególnej gościnności okazywanej dyplomatom.
Rafał: Wiele osób narzeka na filipińską kuchnię czy Pana zdaniem to prawda, że filipińskie potrawy są najgorsze w całej Azji?
Odp. Starożytni Rzymianie mawiali „de gustibus non disputandum est”, czyli, że o gustach się nie dyskutuje. Tradycyjna filipińska kuchnia jest dla mnie nieco za słodka. Brakuje mi jednak, tak typowej dla polskiej kuchni, sezonowości. Mam jednak swoje ulubione filipińskie danie: „Chicken Galantina”, czyli kurczak faszerowany. Danie to, dzięki Hiszpanom, przywędrowało na Filipiny z Polski. Nie ma prawdziwych Świąt Bożego Narodzenia na Filipinach bez Galantiny.
Rafał: Na pewno miał Pan już okazję zobaczyć kilka różnych miejsc na Filipinach i podróżować pomiędzy wyspami, które miejsce według Pana powinno się znaleźć na liście Polaka odwiedzającego Filipiny i dlaczego?
Odp. Opowiem tylko o dwóch bajkowych miejscach na wyspie Luzon „z duszą”, niedocenianych przez turystów z Polski, traktujących Manilę i Luzon jako miejsce tranzytu. Po pierwsze, Las Casas de Acuzar, w prowincji Bataan, to wyrafinowana podróż w czasie do okresu chwały Starej Manili. Las Casas de Acuzar to kompleks mistrzowsko odrestaurowanych przedwojennych hiszpańsko-filipińskich budowli, w których można zamieszkać. Możesz tam wsiąść do starego tramwaju (tramvia) z czasów Manila Electric Railroad and Light Company i odbyć kulturową przejażdżkę wśród zabytków. Takie tramwaje jeździły po torach biegnących przez całą Manilę i jej przedmieścia, Passay, Makati i Pasig. Możesz też wsiąść do łódki (balsa) i przeżyć przygodę spoglądając na Las Casas z perspektywy przepływającej rzeki. To też miejsce pracy twórczej dla artystów i promocji sztuki. Wystawiał tam już uznany polski artysta Paweł Althamer, a obecnie można oczekiwać kolejnego wielkiego polskiego artysty.
Po drugie, dziewiętnastowieczny cmentarz chiński w Manili, który bardzo różni się na tle innych chińskich cmentarzy w Azji Południowo-Wschodniej. Można tam zagubić się między luksusowymi grobowcami zbudowanymi jak pałace, które odbijają bogactwo architektonicznych stylów zakorzenionych w europejskiej jak i chińskiej artystycznej tradycji: neoklasycyzmu, neogotyku, art deco, modernizmu, tradycyjnej chińskiej architektury, synkretyzmu. Miejsc „z duszą” jest więcej na Filipinach. W mojej głowie, już w kolejce ustawiają się tylko na Luzonie Vigan (IIocos Sur), Malolos (Bulacan), Pila (Laguna), Taal (Batangas).
Rafał: Przechodząc do tematów bardziej interesujących Polaków mieszkających na Filipinach chciałbym zadać kilka pytań związanych z samą placówką i turystyką. Czy ma Pan może dostęp do informacji ilu Polaków odwiedza rocznie Filipiny i czy jest tendencja wzrostowa?
Odp. Liczba polskich turystów w 2018 roku w stosunku do 2017 wzrosła o 25 %. Trend wzrostowy, z moich obserwacji, powinien utrzymać się w 2019 r. Turystyka z Polski na Filipiny to około 0,16 % filipińskiego rynku i jest to więcej niż wszystkie państwa Europy Środkowej i Wschodniej razem wzięte. Polacy wydali na Filipinach w 2017 r. 200 mln PHP.
Rafał: Wiele się mówi o tym, że Ministerstwo Spraw Zagranicznych Polski jak i zresztą innych krajów co roku odradza wyjazd na Filipiny w związku z niebezpieczeństwem porwań. Czy Pana zdaniem te informacje nie są troszeczkę przesadzone?
Odp.: Północna i środkowa część Filipin są dość bezpieczne dla turystów. Na Filipinach występuje jednak zagrożenie terroryzmem, w tym zamachami bombowymi, w południowej części kraju, szczególnie w regionie Zamboanga, Mindanao i archipelagu Sulu. Lepiej jest unikać tych miejsc, niż później mieć kłopoty, jeśli naprawdę sprawy źle się potoczą, gdyż tylko „strzeżonego pan Bóg strzeże”. 31 maja br. na Mindanao podczas próby uwolnienia go przez filipińską armię zginął z rąk terrorystów z Abu Sayyaf holenderski zakładnik przetrzymywany od 2012 r.
Rafał: Jak wiemy Otwarcie Ambasady i konsulatu przesuwa się w czasie, co niestety martwi lokalną Polonię, Czy jest na dzień dzisiejszy jest ustalona konkretna data od kiedy Polacy będą mogli już oficjalnie załatwić swoje sprawy w naszej Placówce?
Odp. Konkretną datę będę mógł podać, kiedy prace budowlane zostaną zakończone a sprzęt techniczny zainstalowany, kiedy systemy zostaną przetestowane, a cała inwestycja odebrana pod względem technicznym przez Filipińczyków i nasz resort spraw zagranicznych. Liczę, że umowa z wykonawcą będzie podpisana szybko, po wyjaśnieniu przez wykonawcę ostatnich szczegółów dotyczących parametrów technicznych sprzętu z jego dostawcami. W optymistycznym wariancie wszystko zostanie zakończone w rekordowo szybkim tempie czterech miesięcy.
Rafał: Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że tego typu przedsięwzięcie wymaga czasu i nie da się tego zrobić z dnia na dzień. Czy może Pan wyjaśnić jakie największe problemy albo przeszkody, odsuwały w czasie jej otwarcie? Czy tego typu przeszkody występowały też w innych krajach?
Odp. Proces przygotowania pełnej dokumentacji technicznej zabudowy i wyposażenia zgodnie z bardzo wysokimi standardami resortu spraw zagranicznych, rozeznania rynku, wybrania nadzorcy prac budowlanych (na Filipinach na ma obowiązku nadzoru budowlanego), doprecyzowania wszystkich niejasności technicznych, wybrania wykonawcy i techniczne negocjacje z nim w porozumieniu z centralą w Warszawie i nadzorcą, potwierdzenia ekwiwalencji norm i polskich i filipińskich standardów, a wszystko to w zgodzie polskim prawem zamówień publicznych, pochłania niezwykle dużo czasu. Nie znam innej inwestycji, która nie spotkała się z podobnymi problemami w zamorskich krajach.
Rafał: Ostatnio wiele się mówi na temat sprowadzania filipińskich pracowników do Polski. Wiem z różnych źródeł, że ten proces jest na dzień dzisiejszy bardzo skomplikowany. Czy są plany, żeby go jakoś uprościć?
Odp. Rośnie zapotrzebowanie w Polsce na filipińskich pracowników w związku z negatywnymi trendami demograficznymi w naszym kraju. Aby podtrzymać nasz wysoki wzrost gospodarczy potrzebujemy zagranicznej siły roboczej. Wiem, że temat imigracji zarobkowej jest w Polsce dyskutowany, ale nie wiem czy zapadły jakiegokolwiek na poziomie rządu ustalenia w tej sprawie. Musimy do tematu imigracji zarobkowej wrócić i podejść w sposób przemyślany. Nie tylko wziąć pod uwagę potrzeby polskiej gospodarki, ale przede wszystkim maksymalnie ochronić zagranicznych pracowników przed nadużyciami ze strony wszystkich uczestników procesu rekrutacji.
Rafał: W polskich mediach większość artykułów jakie są publikowane na temat Filipin dotyczą obecnego prezydenta, który jak by nie było nie jest przez nie zachwalany. Jakie jest Pana zdanie na temat „twardej ręki” Duterte i czy popiera Pan jego walkę z narkotykami i korupcją?
Odp. Po raz pierwszy od 80 lat w tegorocznych wyborach częściowych do Senatu opozycja nie zdobyła ani jednego mandatu w Senacie zdominowanym przez kandydatów rządzącej administracji. Zwycięstwo szeroko pojętego obozu prezydenckiego w wyborach do Senatu, Kongresu i władz lokalnych jest potwierdzeniem wysokiego społecznego poparcia (wg badań opinii publicznej 81% poparcia) dla polityki i przywództwa Prezydenta R. Duterte. Obóz prezydencki wyszedł naprzeciw oczekiwaniom społecznym (m.in. walka z biedą, terroryzmem, korupcją) i przedstawił swoich kandydatów jako ludzi zmiany. Osobiste poparcie niezwykle popularnego prezydenta dla kandydatów rządzącej administracji przeważyło też szalę na jego korzyść. Coraz silniej odczuwany przez społeczeństwo wzrost gospodarczy, związany z ambitnymi planami infrastrukturalnymi aktualnej administracji, miał tu też znaczenie.
